Klimaatadaptatie voor maatschappelijke organisaties

We proberen klimaatverandering te beperken, bijvoorbeeld door energie te besparen en meer duurzame energie op te wekken. Toch warmt de aarde al op en daardoor verandert ook het klimaat. Daarvan zien we nu al de gevolgen, bijvoorbeeld door droogte en bosbranden in de zomer, heviger regenbuien, langdurige hitte en verminderde biodiversiteit. Daar moeten we ons gedrag en onze omgeving aan aanpassen.

Als organisatie kun je een belangrijke bijdrage leveren aan een klimaatbestendige en biodiverse gemeente en regio. Daarmee voorkom je overlast door hitte, droogte, neerslag en overstromingen, maar het brengt ook comfort in gebouwen, zorgt voor een lagere energierekening en draagt bij aan een maatschappelijk verantwoord imago. Bovendien ziet het er aantrekkelijk uit en is het gezond voor mens en dier.

De belangrijkste redenen:

• Gezond: klimaatverandering vergroot de kans op gezondheidsklachten, bijvoorbeeld door hitte en fijnstof. Door ons hieraan aan te passen, verkleinen we de kans op die klachten. Wetenschappelijk onderzoek toont bovendien aan dat we in een groene omgeving beter tot rust komen en productiever zijn. Zo leidt het tot 10% minder ziekteverzuim, 15% meer buiten spelen en daarmee meer bewegen, minder depressiviteit en minder overgewicht.
• Minder overlast: door onze omgeving klimaatbestendig te maken, voorkomen we bijvoorbeeld dat onze gebouwen vollopen bij een hevige regenbui. En wist je dat onderdak voor vleermuizen zorgt voor minder muggen? Ze eten er namelijk wel 300 per nacht!
• Comfort en kosten: een groen dak of planten tegen gevels zorgen voor een prettiger binnenklimaat. Deze klimaatadaptieve maatregelen werken ook isolerend, waardoor de energierekening omlaag gaat. Bovendien gaat een groen dak twee keer zo lang mee als een gewoon dak.
• Maatschappelijk verantwoord: door je terrein en gebouwen te vergroenen en (zichtbare) maatregelen te nemen tegen overlast door klimaatverandering, laat je zien dat je als organisatie je maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt.
• Mooi: met een groene omgeving vol planten en bloemen (en de dieren die daarop afkomen) voorkom je niet alleen hitte en wateroverlast, het ziet er ook leuk uit voor medewerkers, vrijwilligers en bezoekers. Daarbij is het goed voor de biodiversiteit.

Wist je dat je met kleine aanpassingen aan je pand en buitenruimte vaak al heel veel kunt bereiken? En dat hoeft helemaal niet duur en ingewikkeld te zijn! Wat dacht je bijvoorbeeld van waterpasserende verharding op de parkeerplaats, het laten begroeien van heggen of het afkoppelen van de regenpijp.

Je kunt het ook grootser aanpakken en investeren in bijvoorbeeld een regenwateropslag of je volledige terrein klimaatvriendelijk herinrichten. Daar kun je ook (financiële) hulp bij krijgen. Bovendien zijn de investeringen de moeite waard, omdat je een mooie en gezonde(re) plek voor terugkrijgt. Niet alleen voor medewerkers, vrijwilligers en bezoekers, maar ook voor de natuur!

Hieronder vind je verschillende ideeën voor het klimaatadaptieve maatregelen voor organisaties. Sommige kosten relatief weinig tijd, geld en moeite en zijn eenvoudig uit te voeren. Andere kosten meer moeite of geld, maar uiteindelijk zijn er voor iedere organisatie passende maatregelen te nemen:

Gelijk aan de slag

• Tegels eruit, groen erin: minder tegels buiten (bijvoorbeeld op het parkeerterrein) heeft veel voordelen. Zo zorgt het ervoor dat water sneller in de bodem kan zakken en voorkom je wateroverlast binnen. Bovendien zorgt groen voor meer verkoeling.
• Groene hagen: in plaats van een houten, stenen of metalen afscheiding kun je ook een groene haag maken. Prettig voor vogels, maar ook egels maken er dankbaar gebruik van.
• Gevelbeplanting: een groene gevel zorgt voor verkoeling in panden op warme dagen en werkt dus als natuurlijke isolatie. Ook vogels vinden het een fijne plek om te schuilen.
• Kruidenrijke bermen: niet alleen groen is belangrijk, ook dieren leveren een bijdrage aan een klimaatbestendige omgeving. Kruidenrijke bermen zijn plekken waar vlinders en bijen van houden.
• Milieuvriendelijke bestrijdingsmiddelen: heb je last van onkruid of ongedierte? Dan kun je het beste onkruid- en ongediertebestrijding zonder chemische toevoegingen gebruiken. Ook natuurlijke vijanden kunnen helpen. Wist je bijvoorbeeld dat lieveheersbeestjes dol zijn op bladluis?

Iets meer moeite

• Regenpijp afkoppelen: door de regenpijp van het riool af te koppelen, ontlast je het riool. Zorg er wel voor dat het water ergens naartoe kan (en niet je gebouw in), zeker bij grotere gebouwen. Dat kan bijvoorbeeld via een regenwatervijver of infiltratiekratten.
• Lichte kleuren: door buitenmuren en daken van panden een lichte kleur te geven, weerkaatsen ze zonlicht en warmen ze minder op. Hiermee kun je fors besparen op de energiekosten van de klimaatbeheersing.
• Wadi: dit staat voor waterafvoer door infiltratie en is een verlaging op het terrein waar het water naartoe stroomt, bijvoorbeeld vanaf daken. Je kunt er een grasveldje van maken, maar bijvoorbeeld ook planten aanplanten die tegen water en droogte kunnen.
• Regenwatervijver: een natuurlijke regenwatervijver kun je zo goedkoop of duur maken als je zelf wilt, bijvoorbeeld met sierelementen of stromend water. Je kunt het bijvoorbeeld gebruiken als opvang voor regenwater dat van het dak komt.
• Groene schoolpleinen: spelen in een groen omgeving maakt kinderen slimmer, creatiever en fitter. Bovendien neemt het pesten af. Minder tegels zorgen ook voor minder last van hitte in de zomer en natte voeten bij heftige buien. Door de grote hoeveelheid subsidies die hiervoor beschikbaar zijn, zijn de kosten relatief zeer laag.

Grotere investeringen

• Regenwateropslag: met het plaatsen van een regenwatertank vang je extra water op voor het sproeien van de bomen en planten in droge periode of voor het doorspoelen van de toiletten.
• Infiltratiekratten: een infiltratiekrat is een ondergrondse holle ruimte om water te bergen. Het water kan vervolgens langzaam opgenomen worden in de bodem. Je kunt ze bijvoorbeeld aanbrengen onder parkeerplaatsen of pleinen.
• Waterdoorlatende bestrating: je kunt een betegeld oppervlak vervangen door grind of houtsnippers. Je kunt ook kiezen voor een waterdoorlatende verharding, zoals grasbetontegels, poreuze betonklinkers of klinkers met een open voeg. Vooral op grotere oppervlakten, zoals parkeerplaatsen en pleinen, levert dit veel op.
• Groen dak: met een groen dak leg je een laag begroeiing op je normale dak. Het ziet er leuk uit, zorgt voor verkoeling in het pand (het scheelt zeker 4 graden zonder airco), houdt water vast én is goed voor de biodiversiteit. Bovendien werken zonnepanelen beter op (koelere) groene daken.
• Natuurinclusief bouwen: je kunt de biodiversiteit en de leefbaarheid van de omgeving verbeteren met eenvoudige voorzieningen aan gebouwen, zoals aanpassingen aan het ontwerp, de werkwijze of de materialen. En wat dacht je van inbouwkasten voor vogels en vleermuizen en speciale dakpannen voor gierzwaluwen? Zie hiervoor ook rvo.nl.

Op onderstaande websites vind je nog veel meer tips om je organisatie klimaatadaptief te maken:

• Groenblauwe netwerken
• Natuurinclusief bouwen (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Jantje Beton
• Prins Bernard Cultuurfonds
• Oranje Fonds
• IVN natuureducatie

Heb je vragen over het klimaatbestendig maken van je organisatie? Of wil je aan de slag met het klimaatadaptieve maatregelen en heb je daarbij hulp nodig? Dan zijn er verschillende mogelijkheden:

Duurzaamheidsloket Noord Veluwe

Je kunt onder andere terecht bij Duurzaamheidsloket Noord Veluwe. Hier krijg je informatie en advies op het gebied van onder andere de verduurzaming van je organisatie.

Subsidie Waterschap Vallei en Veluwe

Heb je een initiatief op het gebied van klimaatadaptatie en ligt het idee in het verlengde van de taken en het werk van het waterschap? Dan kun je subsidie aanvragen voor maximaal 25% van de totale kosten van het initiatief/de activiteit met een maximumsubsidie van € 15.000. Lees meer hierover op Vallei-veluwe.nl.

Subsidie Gemeenschapsvoorziening

Wilt u een gemeenschapsvoorziening, bijvoorbeeld een dorpshuis, aanpassen? Of wilt u van een bestaand gebouw, buitenruimte of openbaar gebied een gemeenschapsvoorziening maken? Dan kunt u subsidie aanvragen. Als u uw plannen op een duurzame manier uitvoert, is er zelfs meer subsidie mogelijk. Bekijk de subsidie.

Sportlening BNG Duurzaamheidsfonds

Sportverenigingen kunnen bij het BNG Duurzaamheidsfonds een Sportlening aanvragen voor de verduurzaming van hun accommodatie. Het rentetarief van deze lening is 1,95%. Lees meer hierover op BNGduurzaamheidsfonds.nl.

Milieu-investeringsaftrek (MIA)/Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL)

Als ondernemer kun je fiscaal voordelig investeren in milieuvriendelijke technieken dankzij de Milieu-investeringsaftrek (MIA) en de Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil). Zo profiteer je met de MIA van een investeringsaftrek tot 36% van het investeringsbedrag, bovenop de gebruikelijke investeringsaftrek. Met de VAMIL kun je 75% van de investeringskosten versneld afschrijven.

Dit geldt onder andere ook voor gevel- en muurbegroeiing, groene daken, infiltratiesystemen en waterbuffering in het algemeen. Ook natuurvriendelijke elementen in de gebouwde omgeving worden gestimuleerd. Lees meer hierover op rvo.nl.

Biodiversiteit en landschap

Bijdragen aan een gevarieerder, aantrekkelijker landschap waar meer te beleven valt of aan het vergroten van de biodiversiteit? Dan kun je als agrarisch collectief, bos- of landgoedeigenaar subsidie aanvragen op gelderland.nl.

Werken aan een klimaatbestendige en biodiverse omgeving doen we samen. Ook de gemeente Nunspeet draagt hier haar steentje aan bij, onder andere op de volgende manieren:

• Stichting Steenbreek: elke vierkante meter steen die wordt vervangen door groen helpt tegen wateroverlast, hitte en luchtvervuiling en stimuleert de biodiversiteit en gezondheid. Daarom steunen we Stichting Steenbreek.
• Bloemen en bijen: we proberen de biodiversiteit in onze gemeente te versterken, bijvoorbeeld door bloeiende bermen te creëren en bijvriendelijke planten te gebruiken bij landschapsinrichting.
• Hemelwatervisie: om een robuuste, duurzame en veilige leefomgeving te maken waarin geen schade meer optreedt door wateroverlast, heeft de gemeente Nunspeet samen met Elburg en het waterschap een hemelwatervisie opgesteld.
• Afkoppelen van wegen: waar eigenaren van panden hun regenafvoer kunnen afkoppelen van de riolering, doet de gemeente dat bij de wegen. Zo voorkomen we samen dat het riool overbelast raakt bij hevige regen.
• Klimaatbestendig bosbeheer: we vormen onze bossen verder langzaam om naar meer gevarieerd bos met meer loofbomen. Dat is beter voor de brandveiligheid, zorgt voor meer variatie en biedt door een rijkere strooisellaag meer ruimte voor bodemleven.
• Afkoppelen Feithenhof: op het bedrijventerrein is 10 hectare verhard oppervlak (inclusief gebouwen) afgekoppeld van het riool. Het regenwater wordt op innovatieve wijze geïnfiltreerd door diepte-infiltratie.
• Retentiegebieden: om waterpieken op bedrijventerrein De Kolk en in woonwijk Molenbeek te voorkomen, hebben we twee retentiegebieden aangelegd. Het regenwater dat in dit retentiegebied wordt opgevangen, kan na piekbuien langzaam infiltreren in de bodem.
• Waterberging in Elspeet: onder de parkeerplaats bij de Dorpskerk in Elspeet is een waterberging van 1250 kuub gebouwd om wateroverlast te voorkomen.
• Groenbeleid: hierin staat dat er niet minder groen mag komen. Bovendien wordt 30% van al onze bermen in 2030 ecologisch beheerd.
• Milieuvriendelijke onkruidbestrijding: chemische bestrijdingsmiddelen zijn schadelijk voor plant, dier en bodem. Daarom gebruikt de gemeente onkruidbestrijding die vrij is van chemische toevoegingen.
• Faciliteren en financieren: we faciliteren en financieren verschillende initiatieven in het kader van water en biodiversiteit.  Denk aan onze landschapssubsidie, de afkoppelingsregeling hemelwaterafvoer en informatieverstrekking voor natuurinclusief bouwen bij nieuwbouw.